الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی، الگویی مفهومی جهت تنظیم عناصر کتابشناختی در فهرست ها و پایگاه های اطلاعاتی، در سال 1997 از سوی ایفلا و به دنبال طرحی جهت بازنگری در قواعد فهرست نویسی آنگلوامریکن به وجود آمد. این الگو در صدد است که از سایر قواعد فهرست نویسی موجود مجزا بوده و جهت تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران که مهم ترین هدف این الگو محسوب می شود، از ساختاری جدید جهت ذخیره سازی و نمایش پیشینه های کتابشناختی بهره برد. به نظر می رسد می توان از برخی ویژگی های منحصر به فرد این الگو، در رفع مشکلات و کمبودهای فهرست های کنونی و طراحی نظام های آینده بهره گرفت. در مقاله حاضر پس از بیان تاریخچه الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی ایفلا و معرفی مختصر این الگو و موجودیت های تشکیل دهنده آن، به مهم ترین پژوهش های انجام شده در مورد آن اشاره شده و ویژگی های اصلی این الگو و تفاوت های آن با قواعد فهرست نویسی آنگلوآمریکن مورد بررسی قرار می گیرد. توصیف موازی مدرک اولیه و آثار وابسته به آن، ساختار سلسله مراتبی پیشینه های کتابشناختی و تهیه یک ابرپیشینه برای هر اثر و تعیین دقیق کارکردهای عناصر داده ای موجود در پیشینه های کتابشناختی، از جمله مهم ترین ویژگی های این الگو نسبت به قواعد فهرست نویسی آنگلوامریکن محسوب می شود. در انتها نیز برخی از نواقص مربوط به این الگو مورد بررسی قرار می گیرد.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

ملزومات کارکردی داده های مستند (فراد) الگوی مفهومی رابطه، موجودیتی است که توسط ایفلا به وجود آمد تا بین داده های ذخیره شده در پیشینه های مستند کتابخانه با نیازهای کاربران این پیشینه ها پیوند ایجاد کند. این الگو، جزیی از الگوی دیگر ایفلا یعنی ملزومات کاربردی پیشینه های کتابشناختی (FRBR) است. فراد، موجودیتها و توزیعهای خاص مهار مستند در پیشینه ها را به FRBR می افزاید و آن را تکمیل می کند. چارچوب مفهومی و پیش بینی هایی که برای آینده آن صورت گرفته، چهار هدف عمده را برای آن در نظر گرفته است. این چهار هدف عمده که خواسته های کتابداران و کاربران کتابخانه را پوشش می دهند، عبارتند از: یافتن، تشخیص، متن گذاری و توجیه. هدف اولیه این الگوی مفهومی، تهیه چارچوبی تحلیلی برای بررسی ملزومات کارکردی پیشینه های مستند و اشتراک بین المللی داده های مستند است. به عبارت دیگر، این الگوی مفهومی ایجاد شده تا:مبنایی روشن و محکم برای پیوند داده های ذخیره شده در پیشینه های مستند با نیازهای کاربران آن پیشینه ها ایجاد کند.به ارزیابی امکان اشتراک بین المللی و استفاده از داده های مستند در درون کتابخانه و خارج از آن کمک نماید.در این پژوهش، ضمن تشریح کامل الگوی فراد، کاربردها و کارکردهای آن در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی بررسی خواهد شد. همچنین، لزوم استفاده از این الگو در ذخیره و بازیابی اطلاعات به منظور افزایش کارایی نظامهای بازیابی اطلاعات تحلیل می شود.

هدف این پژوهش، بررسی همخوانی میان الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی با فهرست های رایانه ای کنونی از رویکردی کاربرگراست. در این راستا، دیدگاه کاربران بالقوه فهرست های رایانه ای نسبت به موجودیت های مختلف الگو و خانواده های کتابشناختی، بررسی شد. بدین منظور، خانواده کتابشناختی شاهنامه فردوسی به منزله نمونه انتخاب شد و یک مجموعه 40 کارتی در پیوند با این خانواده در اختیار یک گروه 30 نفری از افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه شاهنامه پژوهی قرار گرفت. طی نشست های صورت گرفته با این افراد، نگاه و دسته بندی کلی آنها نسبت به خانواده کتابشناختی، همخوانی دیدگاه آنها با موجودیت های الگوی ملزومات کارکردی و اولویت بندی آنها روی موجودیت های مختلف الگو در پیوند با یک نیاز خاص، بررسی گردید. در پیوند با خانواده کتابشناختی شاهنامه، 11 خوشه توسط مصاحبه شوندگان شناسایی گردید. نتایج حاکی از آن است که با توجه به موجودیت های الگو، و در پیوند با دسته بندی اعضای خانواده کتابشناختی به صورت کلی، رویکرد کاربران بالقوه رویکردی از بالا به پایین است و آنها در مواجهه با اعضای خانواده کتابشناختی، ابتدا اثر اصلی، سپس بیانها، قالبها و در نهایت مدرکها را شناسایی می کنند. این در حالی است که در پیوند با یک نیاز اطلاعاتی خاص، کاربران رویکردی پایین به بالا داشته و ابتدا مدرک جایگزین، و سپس قالب جایگزین از سوی آنها انتخاب شده و در صورت نبود موارد پیش گفته، به بیانها و اثرهای دیگر مراجعه می کنند. از دستاوردهای این پژوهش، ایجاد زمینه لازم جهت پیشنهاد درخت واره ای برای خانواده کتابشناختی شاهنامه و نیز ارائه الگویی مفهومی در زمینه پیاده سازی دستاوردهای این پژوهش در فهرست های رایانه ای بوده است.

در فرایند سازماندهی مدارک موجود در کتابخانه، فهرست نویسی مواد و تهیه سیاهه ای از آنها همواره متداول و رایج بوده است. کتابداران همواره درصدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعه ها بوده اند تا از این طریق، دسترسی مراجعان به مواد موجود را میسر سازند. این امر در مورد نسخه های خطی در قالب متن و یا الکترونیکی نیز صادق بوده و استفاده موثر کاربران از این مواد، از طریق توصیف دقیق و ترسیم روشن روابط کتابشناختی میان این مدارک، فراهم می گردد. در سالهای اخیر، ضمن استفاده فراگیر از فهرستهای رایانه ای، با ارائه الگوهای نوینی جهت تنظیم پیشینه های کتابشناختی در فهرستها مواجه هستیم که می تواند برای فهرست نویسی نسخه های خطی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله می توان به الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی اشاره نمود که در سال 1997 از سوی ایفلا مطرح گردید. به نظر می رسد این الگو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که می تواند در فهرست نویسی مواد کتابخانه ای موجود و طراحی نظامهای آینده، مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که تاکنون به صورت موردی از این الگو در فهرست نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده شده، شاهد نتایج جالب و امیدوار کننده ای بوده ایم.در پژوهش حاضر، با استفاده از روش مروری و تحلیلی، سعی خواهد شد پس از معرفی کوتاه الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی و اشاره به مواردی که از این الگو در فهرست نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده شده، به مهم ترین خصوصیات و ویژگیهای این الگو اشاره شود. همچنین، با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد فهرست نویسی مدارک خطی با استفاده از الگوی ملزومات کارکردی در کشور انجام نشده است، پژوهش حاضر می تواند راه را برای انجام پژوهشهای مشابه، هموار نماید.

به منظور پاسخ دهی به این پرسش که «آیا امکان سازماندهی تمام اطلاعات وجود دارد؟ دیدگاهی کتابخانه ای» این مقاله در پی تبیین نقش و ماهیت اطلاعات، انتخاب و سازماندهی اطلاعات در متن کتابخانه است. در کنار تعریف انواع اطلاعات کتابخانه ای به برخی از محدودیت های سازماندهی اطلاعات خصوصا اطلاعات کتابشناختی با نیم نگاهی به مدل FRBR نیز اشاره شده است. در نهایت مولف به این نتیجه می رسد که سازماندهی تمام انواع اطلاعات در بستر و از دیدگاه کتابخانه ای به هیچ وجه میسر نخواهد بود.

تغییرات در سمت وسوی رشد فناوری به همراه تغییرات در اقتصاد جهانی باعث شده اند که شرکت های کوچک و متوسط از اهمیت روزافزونی در توسعه اقتصاد کشورها برخوردار شوند. این شرکت ها برای موفقیت در فضای رقابتی باید کیفیت محصولات و فرایندهای مدیریتی خود را هم زمان با کاهش هزینه ها بهبود بخشند. به همین منظور نیز کاربرد فناوری اطلاعات در آنها الزامی است. مطالعات نشان می دهند که هر چند این شرکت ها می توانند از فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک سود برند، اما برای بهره مندی از این مزایا و موفقیت در کاربرد این فناوری نیاز به تامین شرایطی خاص دارند.وجود چنین واقعیت هایی باعث شده است که مطالعات و پژوهش های زیادی به شناخت عوامل موثر بر کاربرد این فناوری در شرکت های کوچک و متوسط اختصاص یابند که در این مقاله به بررسی آنها پرداخته می شود. به این منظور ابتدا نقش شرکتهای کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی تبیین و سپس به کاربردهای فناوری اطلاعات در آنها پرداخته می شود. در ادامه نیز پژوهش هایی که به بررسی عوامل موثر بر کاربرد این فناوری در این شرکت ها پرداخته اند، معرفی و نتایج آنها در قالب مدل تغییر «پتیگرو» و «ویپ» دسته بندی و ارائه می شوند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

هدف: هدف از این پژوهش تعیین احتمالات مختلفی است که با استفاده از طرح فراداده ای توصیف شی می توان موجودیت های گروه دوم اف. آر. بی. آر. را با آن توصیف کرد. روش: روش پژوهش حاضر تطبیقی بوده و در آن از اجزای اصلی، فرعی، ویژگی ها و مقادیر طرح فراداده ای توصیف شی و نیز موجودیت های گروه دوم اف. آر. بی. آر. استفاده شده است. یافته ها: با توجه به احتمالات در نظرگرفته شده، ممکن است شخص یا تنالگان دارای مسوولیت پدیدآورنده، ایجاد کننده، سازنده یا تنظیم کننده یک اثر و یا دارای مالکیت و یا امانت گیرنده و یا در ارتباط با عنوان باشد و نیز ممکن است در ساختن یک عنوان قراردادی از آن استفاده شود و یا نسبت به اسامی دیگر ارجحیتی داشته باشد و یا موضوع منبع قرار گیرد. همچنین شخص یا تنالگان می تواند به صورت بخشی از عنوان اثر باشند و یا یک پیشینه فراداده ای را به وجود بیاورد. به نظر میرسد با توجه به نتایج به دست آمده از تطبیق دو طرح مورد پژوهش، امکان توصیف انواع نقش هایی که اشخاص و یا تنالگان ها در منابع مختلف دارند، در طرح فراداده ای توصیف شی با استفاده از بستر نحوی ایکس. ام. ال. به میزان زیادی وجود دارد و با استفاده از این بستر نحوی، میتوان به توصیف موجودیت های گروه دوم در جایگاه های مختلف توصیفی پرداخت.